سوریه و روی گردانی محتاطانه ی روسیه

با رسیدن نسیم بهار عربی به سوریه، برخلاف دیگر کشورهای عربی، حاکمیت تک حزبی و وراثتی این کشور به شدت در برابر خواست و مطالبات مردم مقاومت نمود. در این میان رژیم آخوندی حاکم بر ایران که در سرکوب مردم خبره است و شرایط داخل این کشور نشان گر آرامش پیش از توفان می باشد، روابط خود با دولت سوریه را که در دوران جنگ ایران با عراق حامی سرسختش در میان اعراب بود، تا سرحد بستن سرنوشتش به آن گسترش داد و بشار را وعده ی همکاری های بی دریغ برای سرکوب قیام داد. 
در رابطه با روسیه نیز که در مسأله ی لیبی علی رغم چراغ سبز نشان دادن به ناتو در حمله به این کشور، سرش کلاه بزرگی رفته بود و در حاکمیت پس از بهار عربی نقش و منافعش برخلاف انتظار و توقعاتی که از ناتو داشت، بسیار محدود گردید، تصمیم گرفت تا در سوریه نقشی فعال تر داشته باشد. این بود که برای گرفتن امتیازات بیشتر از نیروهای ذی نفوذ در مقاومت مردمی سوریه در فردای سرنگونی حاکمیت سوریه، نقش پشتیبان بزرگ و جدی رژیم سرکوب گر و خونریز بشار را بازی نمود تا از سقوط سریع و زودهنگام این رژیم، بدون درنظر گرفته شدن منافع روسیه جلوگیری نماید. او با کشانیدن پای چین، نقش بازدارنده ای را در شورای امنیت علیه ناتو بازی نمود، طوری که هرگاه قطعنامه ای از سوی اتحادیه ی عرب، جامعه ی اروپا و حتا کشورهای اسلامی برای محکومیت، محرومیت و ایجاد فشار بیشتر بر رژیم فرقه ای و جنایتکار اسد به این شورا ارسال گردید، توسط روسیه و متحدش چین وتو می شد و بدین گونه دست این رژیم را در کشتار بیشتر و گسترده تر مردمش بازتر نمود و حتا به نوعی آن همه جنایت را مشروع جلوه می داد.

آن چه مسلم است این که روسیه به عنوان بزرگ ترین فروشنده ی سلاح به سوریه دارای منافع اقتصادی زیادی در موجودیت چنین حاکمیتی می باشد که با رفتنش از منطقه، آینده ی اقتصادی روسیه که یکی از منابع درآمدش فروش سلاح می باشد، با ابهام زیادی روبه رو خواهد شد. از طرف دیگر، حضور نیروهای نظامی و ناوهای بزرگ جنگی روسیه که در بندر طرطوس لاذقیه (شمال غرب سوریه) مستقر هستند، موقعیت منطقه ای روسیه را تحکیم می بخشید که با کنار زدن رژیم اسد، امکان بیرون شدن آن ها از منطقه نیز وجود دارد.

اوضاع بحرانی و به ویژه یک طرفه شدن روز افزون توازن قوا به سود اپوزسیون سوریه، گرچه رژیم ایران را دچار سراسیمگی شدیدی نمود که با گسترش ارسال سلاح و افزایش نیروهای سپاه قدس متعلق به سپاه پاسداران ایران که فعالیت های تروریستی خاورمیانه را پوشش می دهد و همین طور نیروهای موسوم به حزب الله لبنان که اینک به نیروی مزدوری تبدیل گشته که برای پول هرکاری می نماید، برای جلوگیری از سقوط رژیم اسد که نویدبخش سقوط رژیم اعدام گر آخوندی نیز به شمار می رود، شدیدا درگیر اوضاع داخلی سوریه نمود، اما در عوض روسیه را به تعقل بیشتر و نرم تر نمودن مواضعش ناچار ساخت. 
در این خصوص گام های کوچک را با احتیاط کامل برداشته و ابتدا معاون وزارت خارجه اش اعلام می دارد که اسد قادر به کنترل اوضاع کشور نمی باشد. چند روز بعد لاواروف وزیر خارجه ی روسیه می گوید که ما از هیچ جناح درگیر حمایت نمی کنیم و بدین گونه وقتی می بیند که مقاومت و بقای رژیم اسد در برابر نبرد بی امان مخالفان ناممکن گشته است، راه دیپلماتیک تغییر موضع خود در قبال سوریه را هموار می سازد تا این بار به خاطر رویکرد ضدمرم سوریه، بازنده ی بزرگ تلقی نگردد و بتواند از این معرکه سهمی برای خود ببرد. به همین منظور بالاخره آخرین موضع خود را هم اعلام داشته و گفته است که حاضر است با اپوزسیون سوریه وارد مذاکره شود. اما معاذ الخطیب رییس دوره ای انتلاف سراسری ضد اسد مذاکرات با روسیه را مشروط به عذرخواهی از مواضع گذشته اش، به رسمین شناختن ائتلاف سراسری و تعیین محل مذاکرات در خارج از روسیه نموده است.

در این رابطه کارشناسان موضوع را مورد بررسی قرار داده و سوالات مهم و سرنوشت سازی چون آیا عقب نشینی های پی در پی روسیه در قضایای داخلی سوریه، ناشی از مقاومت دلیرانه ی مبارزین و مآلا تغییر اوضاع سیاسی ـ نظامی در سوریه به سود اپوزسیون مسلح می باشد و یا این که رویکرد تازه ی روسیه، محصول گفتگوهای بی وقفه ی ناتو و امریکا با روسیه است؟ در این شکی نیست که تغییر نمودن اوضاع به سود مخالفین حکومت وراثتی خاندان اسد (قدرت که در اختیار شخص حافظ اسد بود که اینک انحصارا در اختیار دو پسر و یک دخترش به نام های بشار، بشری و ماهر قرار دارد) نقش و اثر خود را در شکستن لجاجت روسیه که منجر به انزوای بین المللی اش گردیده بود، داشته و او را وادار به عقب نشینی های اخیر نموده است. 
اما درعین حال فراموش نکنیم که اگر منافع روسیه طی مذاکرات پشت پرده ی قدرت های بزرگ تأمین نمی گردید، جهان خود را با حمایت گسترده تر روسیه از رژیم اسد مواجه می دید که بدون تردید اوضاع به مراتب بغرنج تر و بحرانی تر می گردید و هرگز به سادگی قابل حل نبود. نکته ی برجسته ی دیگری که در این مذاکرات به چشم می خورد، اهمیت داده شدن به نقش روسیه در تحولات سیاسی ـ نظامی سوریه می باشد که با این گفتگوها، عملا وی را از متحد دیگرش یعنی چین جدا نموده که با این روش حتا پیش بینی می گردد که در آینده ممکن است آنان را نسبت به یک دیگر بی اعتمادتر نماید.

نکته ی قابل توجه در تفاوت میان لیبی و سوریه در نوع اقدام و پشتیبانی ناتو نهفته است. یعنی، در لیبی اقدام عمده و پیشرفت از هوا و آسمان بود که طی آن حملات موشکی و جنگنده های ناتو نقش مهم و تعیین کننده ای در سرنوشت جنگ داشته اند، اما در سوریه مبنای کار روی زمین بوده و اوضاع با جنگ رویاروی زمینی پیش برده می شود. این نوع اقدام، به دلیل رویکردهای اولیه ی روس ها که جانبداری کامل از رژیم سرکوب گر بود و یک بار دیگر خاطره ی اشغال کشور ما را در اذهان جهانیان زنده نموده بود، عملا دست شان را از دخالت مستقیم در فعل و انفعالات داخلی سوریه کوتاه نموده که دست آخر این کشور مقتدر جهان را وادار به تمکین در برابر اراده ی مردم قهرمان سوریه نمود و این درس بزرگ را فرا راه مبارزین جهان قرار داد که تصمیم و اراده ی توده ها در تعیین سرنوشت شان می تواند بر نقش نیروهای بیرونی اثر گذارد. درحالی که اگر مردم یک کشور دارای موضع «پسیو» و «تسلیم طلبانه» باشد، این نیروهای بیرونی هستند که تصمیم نهایی را خواهند گرفت و اوضاع کاملا به سود آنان شکل خواهد گرفت، چنان که در کشور خود ما رهبران سیاسی دچار وضعیت ابژگی هستند که نهایتا سرنوشت ما به گونه ای رقم خورد که کمترین نقش و منفعتی برای مردم ما در برنامه سازی ها درنظر نگرفتند. چیزی که در کشورما اتفاق افتاد برخلاف انتظاری که به خاطر برخورداری نیروهای اپوزسیون طالبان از نیرویی عظیم که می توانست مانند سوریه ابتکار عمل را در دست بگیرند، به دلیل وابستگی مفرط نیروها به غرب، وضعیت همانند لیبی گشت و سرنوشت در دست نیروهای خارجی افتاد و عملیات اقدام و کنش گران نظامی با حملات موشکی و بمباران مواضع طالبان توسط هواپیماهای امریکایی تعیین کننده ی جنگ گردیدند. این است که به دلیل بی ارادگی محض نیروهای داخلی، خارجیان هرچه دل شان خواست انجام می دهند و هرجریان و قومی را که بخواهند و منافع شان در آن تضمین گردد، صاحب اقتدار می نمایند.